De rechtvaardige straat

dinsdag 9 mei 2023
Een veel te klein schoolplein, waar kinderen zich verdringen om een plekje. Met aangrenzend een riante Kiss & Ridestrook, waar ouders hun kinderen snel en zonder oversteken kunnen afleveren. Is dat veilig? Misschien. Is dat rechtvaardig? Nee, zeker niet.

En zo kunnen we doorgaan: kinderen die de halve wijk door moeten om te kunnen spelen, terwijl de auto’s recht voor de deur staan geparkeerd. Voetgangers en fietsers die altijd moeten wachten op groen, terwijl auto’s standaard mogen doorrijden. Ons verkeer mag dan relatief veilig zijn, rechtvaardig is de verdeling van de openbare ruimte allerminst. 

Dat kan en moet anders, vinden journaliste Thalia Verkade en fietsprofessor Marco te Brömmelstroet. Na hun boek ‘Het recht van de snelste’ en hun manifest ‘De Rechtvaardige Straat’, organiseerden zij deze herfst een werksessie voor de ondertekenaars van het manifest. Met als inzet ‘de rijkdom van de openbare ruimte weer ten volle te kunnen ervaren en benutten’. In een gesprek met Marco te Brömmelstroet licht hij het ‘waarom’ van het manifest toe, wat het doel ervan is en wat de te zetten vervolgstappen zijn. 
 
Waarom ben je/zijn jullie dit manifest gestart? 
We hebben onszelf afgeleerd om de straat te zien als publieke ruimte. En daardoor nemen we voor lief dat in de ontwerpafwegingen vooral de verkeersefficiëntie centraal staat. Maar daar kun je allerlei vragen bij stellen. Bijvoorbeeld: is het eigenlijk wel rechtvaardig dat stilstand en rijdend verkeer overal domineert? En dat de straat voor allerlei groepen, activiteiten en maatschappelijke belangen niet meer toegankelijk is? En wat wordt er allemaal mogelijk als je die rechtvaardigheid juist centraal zou stellen? Met het manifest presenteren we een ander narratief zodat we hierover de discussie kunnen aangaan. 
 
Wat wil je ermee bereiken? 
Het doel is om hiermee partijen te laten zien dat de straat niet waardevrij is. Het is geen puzzel waar de discussie enkel nog moet gaan over welke modaliteit je voorlaat of wie er voorrang moet geven aan wie. Het is complexe openbare ruimte. Een mysterie. En je kunt, of moet, jezelf dus positioneren op allerlei verschillende waardes. Daarna is het vrij om de keuzes te maken, en je kunt nog steeds kiezen om verkeer te laten domineren, maar je kunt dan niet meer zeggen 'dat het nu eenmaal zo is'. 

Wat is essentieel in een rechtvaardige straat? 
Vooral dat we met alle 'eigenaren' van die publieke ruimte weer zeggenschap over krijgen. En wat voor ons een kernvoorwaarde is, is op veel plekken het weghalen van het grootste gevaar op die straat: de massa en snelheid (kinetische energie) van voertuigen. De introductie daarvan, ongeveer honderd jaar geleden, heeft namelijk geleid dat al ons denken daaromheen is gevormd. Het is een radicale monopolie. 

rechtvaardige straat ja toch

Foto: Bart Schouten

Wat kunnen we doen voor meer rechtvaardige straten in Nederland, behalve het ondertekenen van dit manifest?  
Door het manifest te ondertekenen, profileer je jezelf als bedrijf, instantie of als burger. Zoals de vier grote steden die zich al aansloten. Maar dat is natuurlijk niet genoeg. Je moet zelf nadenken hoe jouw inzet bijdraagt aan een rechtvaardige straat. Maar bovenal word je zo lid van een beweging. We proberen alle partijen elkaar te laten inspireren: welke lokale acties zijn nodig? Wat werkte goed als eerste stapje in jouw straat? Hoe kun je elkaar helpen of vinden om de rechtvaardige straat dichterbij te brengen? Hoe breng je het verder onder de aandacht bij relevante partijen? 

In een straat doen veel partijen mee, zie je die ook al terug in de ondertekenaars van het manifest?  
Precies dat is wat ons direct opviel. Bij de eerste bijeenkomst waren niet enkel de 'usual suspects' die zich met verkeer bezighouden, maar bijvoorbeeld ook Jantje Beton die een rechtvaardige straat wil zodat het NK stoepranden gewoon weer in de openbare ruimte kan plaatsvinden. Of bomenorganisaties die aangeven dat een rechtvaardige straat niet alleen mensgericht moet zijn, maar ook de hele ecologie terug kan brengen. 

Zijn er ook partijen die ontbreken, die een tegengeluid geven? 
Uiteraard ontbreekt nog bijna iedereen! Want de rechtvaardige straat is iets wat we zelf maken, dus waar veel meer burgers, initiatieven en instanties voor nodig zijn. Maar aan de andere kant zijn we ook weer met genoeg: we laten dit narratief horen en zien. En zo verandert het gesprek al direct. In het boek Mobility Language Matters onderzocht ik hoe we vastgeroeste narratieven los kunnen krijgen en het belangrijkste is dat je een alternatief presenteert die een bestaand dilemma beter oplost dat het huidige. En een taal introduceert die anderen dwingt om hun eigen narratief te verlaten. Dus geen autoluwe straat, of auto te gast. Maar rechtvaardigheid voor kinderen! Waarom ben je voor een onrechtvaardige straat? 

Spelen is ook onderdeel van een rechtvaardige straat, op welke manier komt dit terug in het manifest? 
Dat is wat de partijen inbrengen als een centraal punt. Een straat waar iedereen ontspannen kan leven zonder gevaar te lopen, is een straat waar iedereen kan spelen. 

Waarom is er een apart kindermanifest? 
De taal van de straat begint al op school. Al vanaf vier jaar krijgen veel kinderen de VVN-taal opgedrongen, waarin de straat gevaarlijk is en waar zij gedisciplineerd moeten worden. Met het kindermanifest willen we scholen, kinderen en ouders laten zien dat dat een keuze is. Dat je ook met elkaar iets anders kunt leren. Hoe zorgen we er samen voor dat het gevaar verdwijnt? 

Jullie vragen mensen ideeën achter te laten, wat voor feedback komt daarop? Kun je wat voorbeelden geven, zeker ook voor speelruimte? 
Dit moet ik vragen aan het team. Een idee is nu pumptracks die we tijdelijk gaan neerzetten bij scholen die graag meer autonomie willen bevorderen voor kinderen, en spelen onderweg een belangrijke voorwaarde vinden. 

Wanneer is dit initiatief voor jou geslaagd? 
Nu al. Het bestaat! En daarmee is de wereld al een klein beetje veranderd!   

Dit artikel is verschenen in BuitenSpelen 01/2023. Lees deze editie gratis in onze digitale bibliotheek

 

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
foto van marco te brommelstroet

Foto Gillissen

Meer artikelen met dit thema

flash_onNieuws

Dordrecht Sportgemeente van het Jaar 2024, ook prijs voor Maastricht

3 okt om 17:37 uur

Dordrecht is afgelopen week op het jubileumcongres van Vereniging Sport en Gemeenten in ’s-Hertogenbosch…

Lees verder »
descriptionArtikel

35 jaar Speelplan: kinderen van jongs af aan naar buiten krijgen

12 sep om 14:42 uur

Speelplan bestaat 35 jaar. We spraken directeur Walid Rahman en keken terug en…

Lees verder »
descriptionArtikel

Speel-, sport- en beweegbeleid moet iedere inwoner in Vught laten bewegen

15 mei om 11:24 uur

De gemeente Vught heeft voor het eerst een beleid opgesteld waarin de componenten spelen, bewegen en sport…

Lees verder »
descriptionArtikel

Hoe AI de veiligheid van kinderen in speeltuinen kan bevorderen

7 mei om 08:59 uur

Kinderen kunnen veilig spelen in speeltuinen dankzij goed onderhouden speelobjecten. Om te kijken na hoeveel…

Lees verder »
flash_onNieuws

Toolbox helpt gemeenten bij monitoren en evaluatie buitenspeelbeleid

16 feb om 12:34 uur

Om inzicht te krijgen in de voortgang van beleidsdoelstellingen is monitoring en evaluatie van dat beleid van…

Lees verder »
flash_onNieuws

Advies NLsportraad: 'Maak dagelijks bewegen vanzelfsprekend'

2 feb om 09:25 uur
De Nederlandse Sportraad adviseert om bewegen integraal op te nemen in het dagelijks leven. Zowel op scholen,…
Lees verder »
rrrrrrrrrrrrr
descriptionArtikel

Onvoldoende steun Tweede Kamer aan IVN

30 jan om 16:05 uur
Ondanks de inzet van een groot aantal partijen heeft de Tweede Kamer besloten geen prioriteit te geven aan het…
Lees verder »
descriptionArtikel

Onderzoek: hoe beweegvriendelijk is Nederland?

8 nov 2023
Het Mulier Instituut brengt in kaart hoe beweegvriendelijk Nederland is. Dat doen we met de Kernindicator…
Lees verder »